‘Het leven is wat gebeurt terwijl je andere plannen maakt.’ Ik moest denken aan dit citaat van John Lennon toen ik het afgelopen jaar overdacht. Niet eerder in onze recente geschiedenis gold dit gelijktijdig voor zoveel mensen. Op alle continenten is het leven geheel of gedeeltelijk tot stilstand gekomen en ingrijpend veranderd.

Nu bevinden wij ons nog aan de gelukkige kant van de medaille, als je al van een gelukkige kant mag spreken. Niemand van ons werkt als dagloner, we hebben een dak boven ons hoofd, voldoende te eten en mogen overuren op Netflix maken. Toch kan ons ‘kleine’ leed ook als heel groot ervaren worden.

Uitdagingen

Gekluisterd aan huis hebben we minder contact met familie en vrienden, mogelijk met eenzaamheid als gevolg. We kunnen niet naar een sport- of andere vereniging. Sommigen van ons moeten thuisonderwijs verzorgen of hebben minder inkomen. We kunnen niet uit eten en geen concert- of theater bezoeken. Voor ons geldt dan misschien wel dat we voorzien zijn in onze primaire behoeften, maar de huidige situatie brengt ook veel nieuwe uitdagingen, verdriet, pijn en stress met zich mee.

Invloed

Toch zijn verdriet, pijn en stress altijd onderdeel van ons leven. Of het nu een pandemie als deze is of andere ervaringen. Niemand blijft enig leed bespaard. Natuurlijk verschilt de mate, maar ook daar hebben we geen invloed op… of toch wel?

Waard

Tijdens de mindfulness training vertel ik weleens een verhaal waarin de boeddha 2 pijlen als metafoor gebruikt voor het leed dat we ervaren. De eerste pijl is de daadwerkelijke pijn, bijvoorbeeld als we vallen of ons stoten, maar ook als we geconfronteerd worden met emotioneel leed, zoals het niet kunnen bezoeken van familie en vrienden. Deze pijn is onvermijdelijk en mag er ook zijn. Want waarom zou het leven alleen maar uit mooie momenten moeten bestaan? Dat is niet het leven, maar eerder een sprookje en zelfs daarin gebeurt meer dan enkel zonneschijn. Ook moeilijke ervaringen maken ons leven de moeite waard en kunnen leerzaam zijn.

Leed wordt lijden

Dan is er nog de tweede pijl, deze symboliseert onze reactie op de eerste pijl. Meestal zijn dit gedachten die voortkomen uit het ongemak die de eerste pijl veroorzaakt. Angstige gedachten als ‘het leven zal nooit meer worden zoals het was’ en ‘ik kan er niet meer tegen’. Oordelende gedachten over anderen ‘het is zijn/haar schuld’. Of over onszelf: ‘ik ben niet goed genoeg’… en meer van dit soort onbehulpzame en bovendien niet op waarheid gebaseerde gedachten. Het zijn gedachten die bovendien weer nieuwe gedachten en emoties oproepen en zo een heel eigen leven gaan leiden, soms zelfs meer pijn veroorzaken dan de oorspronkelijke pijn. Je zou kunnen zeggen dat het leed hier overgaat in lijden.

Ruimte

In de mindfulness training ‘werken’ we met de tweede pijl, zonder de eerste te negeren. Het is behulpzamer de eerste pijl simpelweg te doorvoelen omdat de pijn er nu eenmaal is, zonder deze groter of kleiner te maken of ons er aan vast te klampen. Dan gebeurt er vaak iets bijzonders. In plaats van dat de fysieke of emotionele pijn groter wordt en de geest aan het doemdenken slaat, ontstaat er ruimte, die tot acceptatie in het moment leidt. De geest kan zich nu richten op andere dingen. Op meer voedende, heilzame of creatieve gedachten of op simpelweg even zijn. Het lichaam ontspant en als het fysieke pijn betreft is die niet meer allesoverheersend, maar vult deze slechts een deel van de ruimte.

Vertraging

Dit zal zeker niet altijd lukken en al helemaal niet vanzelf, maar door ons meer bewust te worden van onze weerstands- of vermijdende reactie zal de tweede pijl minder schade aanrichten. We zitten minder in ons hoofd en in de vrijgekomen ruimte zullen we meer plezier en geluk ervaren. Van de warmte van een zonnestraal op het gelaat die we nu wel opmerken, van de zingende vogels die plotseling beter hoorbaar zijn en niet alleen omdat er momenteel minder verkeer is. Van het contact dat kwalitatiever van aard is, omdat we meer tijd voor elkaar hebben nu we verplicht in kleinere samenstelling samenkomen en van de noodgedwongen vertraging waarin we ons bevinden, nadat velen van ons zich jarenlang in een ratrace bevonden. Dit, en meer is waar we ons in bekwamen als we ons de vaardigheid mindfulness aanleren.

Hoe zit dat in jouw leven? Beleef jij enkel de pijn van de eerste pijl of raak je nog (te) vaak verzeild in de pijn van de verhalen van de tweede pijl?

Deze blog is geschreven door Zohair Elabd

Zohair is mindfulness trainer en oprichter van ZoMindful. Met een team van gekwalificeerde mindfulness trainers verzorgt ZoMindful mindfulness trainingen in Amsterdam en omgeving. Verder verzorgt Zohair mindfulness weekend- en midweek retraites in Zeeland en Castricum aan Zee. Naast deze werkzaamheden is Zohair werkzaam als projectleider en docent in het onderwijs. Bezoek de website van ZoMindful voor meer informatie over het volgen van een mindfulness training in Amsterdam of een mindfulness retraite.