Werkstress: je hoort het overal. Enkele maanden geleden zond NPO zelfs een Nationaal Debat uit over werkstress en burnout. Als mindfulness en werkstress-specialist ontvang ik veel emails van klanten die me allemaal hetzelfde vragen: ‘Ik heb last van werkstress en zit in een burnout. Ik heb al van alles geprobeerd, maar niets werkt. Zou mindfulness me wel kunnen helpen?’

Werkstress: de nieuwe standaard?

Omdat ik zelf burnout heb gehad, weet ik precies wat mijn klanten ervaren. Inmiddels is werkstress een ware epidemie geworden. Het lijkt inmiddels bij ons moderne leven te horen, zeker in een wereld waarin we allemaal, de hele week door, ontzettend druk horen te zijn.

Je hoort het overal om je heen als mensen hun telefoon opnemen: ‘Hoi… ja, druk-druk-druk. Kan ik je zo terugbellen?’ Het altijd maar druk-zijn is het nieuwe statussymbool van de 21ste eeuw. Want… wat nou als je niet druk bent? Dan ben je blijkbaar niet erg belangrijk, toch? Dan doe je geen bijster interessante dingen. Dan lig je niet helemaal goed in de markt, right?

En zo rennen we maar rond in ons drukke hamster-rad omdat het blijkbaar hoort en we natuurlijk niet die rare uitzondering willen zijn. Maar dit constante druk-zijn komt wel met een kostbaar prijskaartje: chronische stress en burnout.

De oorzaken en consequenties van werkstress — en een paar belangrijke tips

In dit artikel zal ik dieper ingaan op werkstress en de belangrijkste oorzaken. Ik leg uit hoe onnatuurlijk het is om een baan te hebben, ik deel inzichten van diverse professionals over ongezonde werksituaties die tot stress leiden, en ik schets een beeld van onze huidige lifestyle waarin we altijd maar met iedereen connected moeten zijn wat extra veel spanning geeft. Aan het eind van dit artikel vind je waardevolle tips van mij en de professionals die ik heb geïnterviewd om je te helpen werkstress effectief aan te pakken en erger te voorkomen.

Dit artikel kan je leven veranderen

Als je last hebt van werkstress en je je zo uitgeput voelt dat je bang bent in een burnout terecht te komen, lees dan dit artikel – het kost je maar een paar minuten. Het kan je een waardevol inzicht geven over wat jij kunt doen om je werkstress te verminderen en je leven beter in balans te brengen.

Nu even geen tijd om dit artikel te lezen? Download dan gewoon meteen mijn nieuwste gratis e-boek en ontdek hoe mijn unieke mindfulness aanpak ook jouw leven voorgoed kan veranderen.

Hoi, mijn naam is Marisa Garau en mijn internationale bestsellers, e-cursussen, artikelen en blog posts helpen duizenden mensen in Europa, Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland om hun werkstress en gebrek aan innerlijke vervulling aan te pakken. Niet voor slechts een paar maanden, maar voor de rest van hun leven.

Mijn eigen werkstress-ervaring

Ik runde mijn eigen reclamebureau in Amsterdam, maar in het laatste jaar begon het langzaam tot me door te dringen dat ik werkstress had. In tien jaar tijd had ik mijn inkomen lekker zien groeien, maar tegelijkertijd was mijn emotionele en fysieke weerbaarheid schrikbarend snel afgenomen.

Mentale en fysieke aandoeningen door werkstress

Ik kreeg een schildklier-ziekte, spierkrampen, een oogziekte waardoor ik drie keer onder het mes moest bij het AMC, en ik leed aan een ernstige depressie waardoor ik meer dan een jaar in psychotherapie was. Ik voelde me altijd gespannen en angstig. Ik begon belangrijke afspraken en overeenkomsten te vergeten, en terwijl ik pas halverwege de dertig was, werd ik niet meer ongesteld. Als ik over mijn toekomst nadacht, raakte ik volkomen verlamd. Stoppen met mijn bedrijf was niet mogelijk omdat ik met een zakenpartner werkte, en wat moest er dan van hem terechtkomen als ik ermee zou kappen? En zo bleef ik stressen en doormodderen.

Een spiritueel ontwaken

Tot die dag in November 2005. Dat weekend had ik een boek gelezen van een filmcriticus die zo ontiegelijk zuur en bitter geworden was, dat hij niet alleen z’n ontslag kreeg, maar ook zijn relatie naar de knoppen zag gaan. Zijn boek was voor mij een totale schok: dit ging over mij! Ik herkende al zijn standaard negatieve reacties en zijn zielige slachtofferschap. Maar deze man had zijn uitdagingen overwonnen dankzij het bestuderen van Boeddhistische principes. Die hadden hem geholpen om zijn inefficiënte en brutale gedrag af te leren en zo een open en aardig persoon te worden. Wow! Op dat moment ervoer ik een spirituele ontwaking. Net als de schrijver van het boek was het voor mij ook tijd om mezelf genadeloos in de re-make te gooien.

En dus stapte ik uit m’n ziekmakende werkleventje

De volgende dag was het maandag, en nog voordat ik opstond wist ik dat mijn oude leventje zoals ik het gekend had, voorgoed voorbij was. Ik reed naar m’n werk en vertelde mijn business partner dat ik uit het bedrijf zou stappen. Ondanks zijn shock voelde ik een diepe, innerlijke rust die ik nooit eerder had ervaren. Weg was mijn stress en onvrede. Weg was mijn angst. En weg was dat gevoel van bodemloze ongelukkigheid waar ik zo lang onder geleden had. Ik nam mezelf voor dat ik vanaf dat moment mijn lot in eigen handen zou nemen, in plaats van willoos en doelloos mee te drijven op willekeurige omstandigheden zoals ik dat altijd had toegestaan.

Maar toen liep ik tegen nieuwe stress aan

Terwijl mijn partner een nieuwe zakenpartner vond en ik aan de laatste klussen werkte, dacht ik dat ik mijn stress helemaal had overwonnen. Ik klopte mezelf tevreden op de schouder: dat had ik toch maar mooi geflikt, ha! Maar na een korte periode van euforie begon mijn overijverige brein nieuwe frustraties te zoeken. En zo piekerde ik al snel over mijn duistere toekomst, omdat ik natuurlijk nooit meer een nieuwe baan zou kunnen vinden. Ik beschouwde mezelf als de loser van de eeuw, overtuigd dat ik volkomen waardeloos was, en dat mijn leven nu zeker nooit meer goed zou komen.

Ik realiseerde me dat het wegnemen van mijn werkstress me niet opeens in een Boeddha had veranderd. Integendeel: langzaam maar zeker maakte ik me weer net zo druk als toen ik nog werkte… ai!

Een tweede ontwaken

Maar toen ervoer ik een tweede ontwaken: als in een flits begreep ik dat mijn stress veroorzaakt werd door mij… niet door werk-omstandigheden of door thuisblijf-omstandigheden. Mijn stress zat in mij, en zocht constant nieuwe aanleidingen om me te kunnen lastigvallen. Ik kon het niet langer ontkennen: ik was stress-verslaafd.

Gelukkig raadde een goede vriend mij toen aan om een mindfulness-training te volgen, en dat sprak me zo aan dat ik me meteen aanmeldde. Al had ik in de jaren ervoor een hele bibliotheek aan boeken over Boeddhisme verzameld, ik had nooit de principes in de praktijk gebracht. Ik was het altijd he-le-maal eens geweest met al die mooie en wijze lessen… maar het was nooit doorgedrongen dat de uitgangspunten alleen maar kunnen werken als je deze in je dagelijkse leven integreert. De mindfulness-training die ik volgde gaf me niet alleen de theorie, maar ook de praktijk. En ja, dat werkte!

Een nieuwe mindset — een nieuw leven

Sinds die training ben ik een compleet ander persoon geworden, net als de filmcriticus uit het boek. Mijn leven is totaal anders.

Ik heb twee mindfulness bestsellers geschreven, Haal Meer Uit Je Leven Met Mindfulness en z’n opvolger Haal Meer Uit Je Dip Met Mindfulness… die ook in het buitenland een succes zijn.

Tussen de bedrijven door herstructureerde, redigeerde en herschreef ik het boek van mijn mindfulness-trainer, dat ook een grote hit werd.

Mijn online platform Growing Mindfulness, boordevol mindfulness tips en inzichten, trekt jaarlijks maar liefst 200.000 bezoekers.

Mijn digitale mindfulness-cursus en mijn mindfulness onderhoudsservice zijn al door meer dan 5.460 mensen gevolgd die mijn werk als zeer positief beoordelen, en dat aantal is alsmaar groeiende.

Omdat ik artikelen en advies van hoge kwaliteit bied, werken redacties van Margriet, Santé, ZiN, Nouveau, Yoga International en GezondNu graag met mij samen. Ik schrijf mijn guest posts altijd gratis omdat ik het belangrijk vind om zoveel mogelijk mensen op een laagdrempelige manier bewust te maken van praktische mindfulness oefeningen zonder dat ze daarvoor mindfulness meditatie hoeven aan te leren.

Daarnaast begeleid en coach ik elke week cliënten op individuele basis zodat zij op een natuurlijke, mindful manier positieve veranderingen in hun leven kunnen doorvoeren.

Kortom: ik help nu mensen over de hele wereld om hun stress aan te pakken en beter in hun vel te zitten.

De 6 oorzaken van werkstress

De specifieke oorzaken van werkstress zijn uitgebreid onderzocht en in kaart gebracht omdat het wereldwijd een enorm schadelijk effect op de gezondheid van werknemers heeft, en op de economie. Ik heb veel onderzoek en artikelen gelezen en uit al die informatie een lijst samengesteld van de meest belangrijke oorzaken van werkstress.

1. Micromanagement

Als werknemers onder een micromanager moeten werken, kunnen zij hun werk niet optimaal uitvoeren of zich er tevreden over voelen. Als je niet het vertrouwen krijgt dat je je werk aankunt, als je precies verteld wordt hoe je tot resultaten moet komen en niet je eigen proces mag volgen, als je de hele tijd in de gaten wordt gehouden en gecorrigeerd wordt, als je bekritiseerd wordt en de schuld krijgt wanneer er iets mis gaat, en als je niet de eer ontvangt wanneer je een succes hebt behaald, dan raak je enorm gestrest en is de kans groot dat je burnout krijgt.

2. Onvoldoende communicatie

Wanneer ingrijpende bedrijfsbeslissingen goed en duidelijk gecommuniceerd worden, dan kunnen veel werknemers dat best begrijpen, zelfs al hebben die beslissingen een negatieve impact op het werk. Werknemers zijn niet dom en de meeste mensen zien waarom er hier en daar gesneden moet worden om het bedrijf te kunnen laten voortbestaan. Helaas kiezen veel CEO’s en leiders nog steeds voor geheimzinnigheid in plaats van transparantie, en voor uitsluiting in plaats van betrokkenheid. Dit veroorzaakt onrust en stress onder het personeel dat zich zorgen maakt over de toekomst van het bedrijf… en hun baan.

Mandy Wiegman, Prevention Officer bij de Zweedse meubelgigant, weet uit ervaring hoeveel impact micromanagement en reorganisaties op werknemers hebben. “Micromanagement veroorzaakt frictie en frustratie, omdat managers normaal niet op de werkvloer aanwezig zijn maar wel vaak hun wil opleggen. Werknemers vinden dit niet prettig. Zij zijn juist praktisch ingesteld en weten precies hoe ze het beste lastige werksituaties kunnen oplossen. Ze hebben het management niet nodig om hen dat te vertellen. Ze vermoeden ook dat hun manager niet eens zou weten hoe je bepaalde issues op de werkvloer moet oplossen, dus is er weinig respect voor micromanagers.

“Tijdens reorganisaties is de directie vaak onduidelijk waarom dingen moeten veranderen. Dit veroorzaakt veel stress onder het personeel. Als je werknemers niet vertelt wat er gaande is, dan creëren ze hun eigen verklaringen, waarna ze aan dat eigen verhaal ook nog eens de interpretaties toevoegen van medewerkers en managers die ze respecteren. Dit gefabriceerde mengsel wordt dan een ‘waarheid’ die maar weinig met de werkelijkheid te maken heeft. Maar zodra zo’n ‘waarheid’ eenmaal vorm heeft gekregen, is het voor de directie praktisch onmogelijk om dit ongedaan te maken, in vaktermen heet dit ‘de versteende waarheid’. Dus als de directie niet transparant te werk gaat en haar beslissingen niet duidelijk introduceert en toelicht, dan betaalt de organisatie daar een hoge prijs voor omdat het veel onrust en stress op alle niveaus veroorzaakt.”

3. Reorganisatie

Reorganisaties leiden altijd tot bezuinigingen, en die leiden weer tot het verlies van banen. Als dit bij het bedrijf speelt waar jij voor werkt, dan werk je nu waarschijnlijk in een kleiner team dat nog steeds dezelfde hoeveelheid opdrachten moet wegwerken. Er wordt van je verwacht dat je harder werkt en strakkere deadlines en opgeschroefde targets haalt, wat extra stress veroorzaakt.

4. Onbegrijpelijke bedrijfsbeslissingen

Als bedrijfsbeslissingen onlogisch lijken, dan verliezen werknemers het vertrouwen in de professionaliteit en de vaardigheden van de directeuren. Als je deze situatie herkent, dan weet je hoe stressvol dit is.

John Bennett’s werkstress-verhaal

John Bennett heeft met een veranderde situatie op zijn werk te maken en kan daar niet goed mee omgaan. Hij is een nuchtere engineer die containerschepen ontwerpt en de bouw van zijn schepen vervolgens begeleidt, waardoor hij regelmatig naar scheepswerven in Europa en China reist. John kreeg burnout na een reorganisatie die een geheel nieuwe generatie scheepsbouwers in het bedrijf introduceerde.

John: “Het ontwerpen en bouwen van een containerschip is een enorm complex proces wat ik 25 jaar met veel plezier heb gedaan. Er zijn zoveel verschillende onderdelen waar je rekening mee moet houden en dat vind ik de uitdaging van het werk: het is een gigantische puzzel die je als engineer moet oplossen. Ik werkte al die jaren samen met een elektrotechnicus en een tweede engineer om zeker te zijn dat mijn ontwerpen een veilig en kosten-efficiënt schip zouden opleveren. Maar hun banen werden wegbezuinigd. Toen begon ik last van stress te krijgen. Doordat ik niet meer met die specialisten kon overleggen of ik wel op het juiste spoor zat, kreeg ik het gevoel alsof ik de puzzel in het volslagen donker probeerde op te lossen. Ik werd onzeker en angstig. Daarbij kwam dat mijn oudere collega’s met pensioen gaan en vervangen worden door nieuwe engineers. Elke week zie ik weer een nieuw en onbekend gezicht. Ik word langzaam maar zeker omringd door mensen met veel minder ervaring, maar die wel overtuigd zijn dat hun ideeën het beste werken.

“Nu zit ik in een situatie dat ik aan het ontwerp van een airconditioning systeem werk voor een schip, terwijl we nog niet eens weten hoeveel inhoud het schip zal hebben. Basisvoorwaarden worden genegeerd, terwijl ik uit ervaring weet dat je eerst de basis op orde moet hebben voordat je verder gaat uitwerken en toevoegen. Maar het schijnt niemand te deren. Stel dat je honger hebt. Dan zou ik zeggen: ‘We gaan naar buiten en iets te eten zoeken.’ Maar mijn collega’s zouden het daarmee niet eens zijn en in plaats daarvan de ramen gaan zemen.

“Ik kan er met mijn verstand niet bij, hoe design-problemen tegenwoordig benaderd worden. Mijn managers staan niet meer toe dat ik mijn werk doe zoals ik het altijd deed. Ik weet dat we op deze manier onmogelijk goede, veilige schepen kunnen produceren… maar niemand schijnt het te zien of het te willen onderkennen. Voor mij voelt het alsof ik op een totaal andere planeet moet zien te overleven, met aliens waar ik geen connectie mee heb en met wie ik ook niet op niveau kan praten. Ik ben altijd heel nuchter en down-to-earth geweest, maar deze situatie heeft me burnout opgeleverd omdat ik constant het gevoel heb dat ik gek ben.”

Ligt werkstress altijd aan de werkgever?

Ondanks dat dit plausibele oorzaken zijn die in het leven van veel werknemers een rol spelen, was ik toch niet helemaal overtuigd door verklaringen die alle schuld bij de werkgever en het management leggen, en werknemers in de slachtofferrol drukken. Kan het zijn dat werknemers misschien zelf ook fouten maken? Versterken zij hun werkstress zonder dat ze zich daarvan bewust zijn? Ik besloot een stuk dieper te graven en sprak met professionals uit uiteenlopende beroepsgroepen. Zij zijn zelf manager, helpen werknemers met burnout weer aan de slag te gaan, hebben zelf last van dagelijkse werkstress, of raakten in een crisis dankzij werkgerelateerde stress. Hun inzichten geven een meer complex beeld van het werkstress-monster waar we tegenwoordig allemaal onder gebukt lijken te gaan.

5. Gedrag en stemming van collega’s

Elin Stonham werkt bij The Creative Store in Auckland, Nieuw-Zeeland, waar ze reclame- en marketingbureaus helpt om creatieven voor ad-hoc klussen te vinden. Zij schijnt een ander licht op werkstress en hoe zij dat ervaart.

Elin Stonham’s werkstress-verhaal

Elin: “Voor mij is het gedrag en de stemming van mijn collega’s de grootste stress-trigger. Ik voel me gestrest en uit m’n doen als een collega een slechte bui heeft en nare opmerkingen maakt — zo’n negatieve houding verziekt de sfeer op kantoor. Ik heb Communicatie aan de universiteit gestudeerd en vond het altijd intrigerend hoe communicatie (of het gebrek eraan) zoveel invloed kan hebben op de hele dynamiek op de werkvloer. Natuurlijk voel ik ook werkstress als er veel werk ligt. Maar dat is stress van een andere orde en dat doet me niet zoveel. Dan maak ik gewoon wat langere dagen en sluit me af voor het geklets van anderen om lekker door te werken en m’n opdrachten op tijd op te leveren.”

Dynamische werkroosters en culturele diversiteit

Mandy Wiegman ziet een andere werkstress factor binnen retail-organisaties. “Wij zijn zeven dagen per week open, wat betekent dat alle medewerkers volgens een rooster werken. Veel oudere werknemers, voornamelijk bij de kassa’s, combineren hun parttime-werk hier met zorgtaken in hun privéleven. Omdat ze niet alleen overdag maar ook ’s avonds en in het weekend ingeroosterd kunnen worden volgens de CAO, moeten ze in hun privéleven vaak hun weekplanning omgooien. Dit veroorzaakt zoveel stress, dat ze dan maar hun werk opgeven. En dat is zo zonde, want zo verliest de organisatie die fantastische medewerkers met al hun kennis, werkervaring en hun vaak robuuste werkhouding waardoor ze juist een goed voorbeeld voor andere medewerkers zijn.”

“Ook speelt mee dat wij een multiculturele organisatie zijn waarin mensen uit allerlei culturen werken. Soms veroorzaakt dit spanningen, zeker als het gaat om leidinggevenden die zich soms niet realiseren dan je in Nederland op een andere manier met medewerkers omgaat dan bijvoorbeeld in Polen, of die niet goed genoeg begrijpen dat we een CAO hebben die kaders biedt waar we ons aan houden voor het welzijn van de werknemers.”

6. De ik-moet-het-allemaal-hebben lifestyle

Yvonne Mol, auteur en schrijver die, net als ik, haar leven radicaal omgooide en nu een website runt om mensen aan te sporen langzamer te leven en aandacht te hebben voor het nu, en Paola Garau, HR consultant en carrière coach bij het UWV, zijn het erover eens dat er een andere, belangrijke component meespeelt in de ervaring van werkstress… een factor die juist niets met werk te maken heeft.

Yvonne: “Tegenwoordig zijn er geen grenzen aan de eisen die mensen aan hun leven stellen. Ze willen kinderen, en dan zoveel mogelijk; ze willen een indrukwekkende carrière die hen minstens 50 uur per week op kantoor vasthoudt; ze willen een groot huis; ze willen een sociaal interessant netwerk; ze willen luxueuze vakanties; ze willen allerlei spannende activiteiten doen; en oh ja, ze willen ook nog de wereld redden. Het is allemaal te druk, te intensief, te belastend. En werk is slechts een onderdeel van dat ongelofelijk drukke leven.”

“Ik coach steeds meer mensen die bij me komen omdat ze zijn vastgelopen in hun ongezonde keuzes”, zegt coach Paola Garau. “Ze nemen een onmogelijk aantal taken op hun schouders, en kiezen steevast kwantiteit over kwaliteit. Daarbij zijn ze verslaafd aan hun telefoon. Overal waar je gaat, zie je mensen totaal verdiept in hun telefoon, zelfs als ze trappen lopen! Ik zie zo vaak moeders en vaders die totaal niet op hun kinderen letten omdat die telefoon maar biept en bliept en alle aandacht opeist. Dat vinden ze belangrijker dan de veiligheid van hun kleintjes. Het is een heuse verslaving die energie vreet en mensen enorm onder druk zet.”

Mandy: “Ik denk dat er vroeger ook werkstress bestond, maar het is nu waarschijnlijk zo toegenomen omdat mensen het ook privé enorm veel drukker hebben gekregen. Het lijkt dat de werk/leven balans veel meer onder druk staat dan vroeger, toen het levensritme een stuk trager was.”

Het valt Elin ook op dat we zo kritisch zijn op onszelf en onze prestaties. “Alles gaat zo snel tegenwoordig, dat we vergeten onszelf zo nu en dan mentaal rust te gunnen en dingen te laten bezinken. Veel van mijn vrienden hebben burnout terwijl ze nog geen dertig zijn! Werkgevers willen een hoge productiviteit, maar de verwachtingen die we onszelf opleggen zijn veel hoger dan die van onze werkgevers.”

Werkstress wordt dus niet alleen veroorzaakt door reorganisaties, slecht management en een gebrek aan communicatie, maar ook door het gedrag van collega’s, een drukke lifestyle en een inefficiënte mindset die ons dwingt altijd maar door te rennen, zonder tijd voor bezinning.

Mijn persoonlijke ervaring is dat ik, toen ik nog in de ratrace meeliep, overtuigd was dat ik mijn werk pas echt goed deed als ik me gestrest voelde. Want, redeneerde ik, hoe kun je goed werk afleveren als je het rustig aandoet en lekker relaxed bezig bent? Door mijn stress-verslaving vond ik het eng om geen stress te ervaren (dit klinkt misschien vreemd, maar de meeste van mijn klanten worstelen hiermee). Ik ben opgevoed met het idee dat je hard moet werken voor elke prestatie, en zo ontwikkelde ik het idee dat ik alleen maar een goede werker kon zijn wanneer ik onder constante druk stond.

Wil je je werkstress levels laag houden en genieten van het leven zonder dat eeuwige gepieker? Download dan mijn gratis e-boek en ontdek hoe mijn no-nonsense mindfulness aanpak je kan helpen een eind aan je werkstress te maken. Ik beloof je dat je je al binnen een week rustiger en weerbaarder zult voelen.

Negatieve effecten op de werkvloer

Het is niet zo verwonderlijk dat deze ongezonde mix van professionele en persoonlijke omstandigheden een heel arsenaal aan negatieve effecten op ons leven loslaat.

• We zijn elke minuut van de dag online en beantwoorden elk bericht zonder na te denken of het dringend of belangrijk genoeg is om onze aandacht te laten afleiden
• We voelen ons onder druk gezet om een onrealistisch succesvol en interessant leven te leiden
• We moeten de wereld veranderen en een inspiratie voor anderen zijn
• We lijden onder werkstress als we geconfronteerd worden met het negatieve gedrag van collega’s
• Omdat we onder micromanagers werken, mogen we niet autonoom denken en functioneren. Dit verstikt onze creativiteit, nieuwsgierigheid, behoefte aan initiatief nemen en gevoel van verantwoordelijkheid
• We gaan minder goed presteren, waardoor we ons zelfvertrouwen verliezen
• We doen niets aan stresspreventie, krijgen burnout en moeten ons ziek melden

De schadelijke effecten op je welzijn

Het kan zijn dat je vastgelopen bent in het streven naar een perfecte carrière, een perfect gezin, een perfecte vriendenkring, en een perfect goed doel, zodat je een perfect Instagram-leven kunt leiden. Of misschien werk je in een omgeving waar je ten prooi bent gevallen aan micromanagement, of waar je beter moet presteren in minder tijd en met minder budget zonder te snappen waarom de directie de regels aangescherpt heeft. Hoe dan ook, je zult merken dat al die verschillende omstandigheden één factor gemeen hebben: ze hebben een enorme impact op je welzijn. Je zult ongetwijfeld één of meerdere van de volgende effecten herkennen:

• chronische vermoeidheid en uitputting
• cynisme
• angst
• weinig zelfvertrouwen
• weinig zelfwaardering
• weinig efficiëntie
• depressie
• burnout
• auto-immuun aandoeningen
• hartaandoeningen
• slapeloosheid
• spanning in je relaties thuis en op het werk

Chronische werkstress heeft een grote impact op je mentale, emotionele en fysieke gezondheid, en veroorzaakt allerlei fysieke aandoeningen zoals auto-immuunziekten en hart- en vaatziekten.

Slachtoffer-mindset

Als ik terugkijk op mijn eigen stressvolle carrière-jaren, zie ik dat mijn chronische werkstress me tot slechts een schaduw van mijn oorspronkelijke ik had gereduceerd: ik was in een angstig, bekrompen, gefrustreerd, chagrijnig, verongelijkt en veroordelend persoontje veranderd en geloofde dat ik het slachtoffer was van een onrechtvaardig universum.

Maar toen ik eenmaal uit die inktzwarte nachtmerrie ontwaakte, realiseerde ik me dat ik in al die stressvolle jaren van mezelf vervreemd was geraakt. Ik vond mezelf niet leuk meer.

In mijn bedrijf had ik gemerkt dat ik vaak ‘ja’ zei terwijl ik ‘nee’ bedoelde. Aan het einde van de dag, als ik weer veilig thuis was, gaf ik mijn klanten de schuld dat ze zo veeleisend waren en me telkens weer over het randje wisten te duwen. Ik zocht ruzie met mijn man alleen maar omdat ik mijn frustraties moest afreageren. Ik was ongeduldig geweest met onze poezen. En omdat ik zo druk was met mijn coole carrière hadden ook mijn vriendschappen geleden onder een schrijnend gebrek aan oprechte aandacht.

En dit was lang voordat social media bestonden die het leven inmiddels nog tien tandjes drukker en stressvolle hebben gemaakt.

Het onnatuurlijk concept om voor geld te werken

Afgezien van alle redenen die ik tot nu toe heb geanalyseerd… hoe kan het toch dat we zoveel emotionele onrust ervaren in ons werk? Hebben mensen door de eeuwen heen onder werk geleden, of is het een moderne aandoening?

Terwijl ik onderzoek deed over dit onderwerp, ontdekte ik de ideeën van de evolutionaire psycholoog Mark van Vugt. Zijn visie op werkstress is dat ons oerbrein zich (nog) niet heeft aangepast aan onze modere lifestyle die ons een bijna exclusieve focus op werk opdringt.

Als jager-verzamelaars spendeerden mensen zo’n 20 uur per week aan het voeden, beschermen en verzorgen van zichzelf. De rest van de tijd ontspanden ze zich, speelden spelletjes, dansten en vermaakten zich met het maken en verfraaien van gebruiksvoorwerpen. Ze leefden in kleine groepen van een paar families. Iedereen wist precies wat zijn of haar taken waren en deed die klusjes voor het welzijn van de hele groep. De dingen die ze deden zagen ze niet als werk, net zoals dieren verzorging en het vinden van voedsel en een veilige slaapplek niet als werk beschouwen.

Werken voor onzichtbare resultaten

Maar tegenwoordig worstelen we ons op het werk door allerlei taken om bij te dragen aan onzichtbare winst voor onzichtbare aandeelhouders in verre landen. Op geen enkele manier kunnen we zien hoe ons werk waarde toevoegt aan het welzijn van onze werk-familie… waardoor zingeving ver te zoeken is. Uiteindelijk moeten we ons tevreden stellen met de abstractie van een salaris aan het einde van elke maand.

Terwijl jager-verzamelaars na het voltooien van hun taak dankbaarheid zagen in het gezicht van hun familieleden, zien wij slechts een kil bedrag op een bankafschrift die onze beloning voorstelt. Het niet kunnen zien en ervaren van een direct resultaat na het voltooien van een taak, zorgt ervoor dat we ons onvervuld voelen en emotioneel verwijderd zijn geraakt van onze dagelijkse werkzaamheden.

Geen eigen baas mogen zijn

Een ander onnatuurlijk aspect aan onze moderne lifestyle is het werken voor een baas. Mensen zijn van nature autonoom. Onderzoek heeft aangetoond dat de manager een grote stress-trigger op het werk is, omdat we op een instinctief niveau niet kunnen accepteren dat iemand ons vertelt wat we moeten doen. Mensen zijn sociale dieren en willen graag met elkaar samenwerken — een eigenschap die ons goed van pas kwam toen we nog jager-verzamelaars waren.

Maar toen mensen zich in kleine gemeenschappen vestigden en het land begonnen te bewerken, verschoven de oorspronkelijke samenwerkingsverbanden naar het individueel bezitten van land en haar opbrengsten. Dit leidde tot verschillen in inkomen, status en machtsposities. Zo is sociale ongelijkheid ontstaan waarbinnen de landeigenaren (nu onze managers) de dienst uitmaakten en de landbewerkers en arbeiders (wij) moesten gehoorzamen. Dit is al enkele eeuwen een feit, maar ons oerbrein heeft zich nog niet aangepast aan deze machtsongelijkheid en dat veroorzaakt tot op de dag van vandaag emotionele problemen.

Veiligheid versus autonomie

We willen ons graag veilig voelen, dat is een natuurlijke behoefte. Maar de relatieve veiligheid van een baan kost ons nogal wat: onze vrijheid, onze onafhankelijkheid, onze authenticiteit. We gaan akkoord met contracten die ons 40 uur per week opsluiten in monsterlijke kantoorgebouwen op sneue bedrijfsterreinen, en die ons dwingen om dag in dag uit taken uit te voeren die tot veelal onzichtbare resultaten leiden.

Geen wonder dat we ons verscheurd en vastgezet voelen. En geen wonder dat zovelen van ons burned out raken.

De kantoor-gevangenis

Ik heb 17 jaar in Amsterdam gewoond en weet nog goed dat de Bijlmer Bajes gesloten werd. De gemeente ging voor de zes torens op zoek naar een nieuwe bestemming die hen niet de kop zou kosten. Het beste, meest kosteneffectieve idee dat werd aangedragen was de gevangeniscellen in kantoren te veranderen! Dit vereiste namelijk slechts een minimale renovatie. Uiteindelijk staan de meeste torens nog steeds leeg en huisvest één toren een tijdelijk hotel met nette mini-hotelkamers in de voormalige cellen.

Ondanks dat dit plan nooit doorging, lijkt het gemiddelde kantoorgebouw in mijn visie enorm op een gevangenis. Medewerkers moeten een pas dragen en mogen niet naar buiten behalve voor lunch of een bezoek aan een klant. De meeste werkers eten hun lunch bij de computer op en verlaten nauwelijks hun bureau. Als ze even naar buiten willen, dan kunnen ze alleen een blokje rond het gebouw lopen, dat zich vaak ver buiten het stadscentrum bevindt op een winderig bedrijfsterrein. Het is uitermate geestdodend. Toch schijnt dit heel normaal te zijn… iedereen neemt het voor lief.

One size must fit all

Nadat de Industriële Revolutie goed op gang was gekomen, werden er strenge wetten rond onderwijs van kracht die ervoor zorgden dat alle kinderen gedegen onderwijs konden genieten. Maar terwijl kinderen toentertijd werden opgeleid tot productie unit, zodat ze na hun opleiding in de fabrieken aan de slag konden, worden we anno nu nog steeds in die 19e eeuwse mal geduwd. We gaan naar de standaard lagere school, naar de standaard middelbare school en naar het standaard hoger onderwijs of universiteit, waar we met duizenden medestudenten precies dezelfde standaard theorie en vaardigheden leren. Wanneer we voldoen aan de standaard en ons diploma ontvangen, worden we standaard werknemers die de standaard trucjes opvoeren die we geleerd hebben, om onze standaard beloning te krijgen: dat salaris dat ons veilig en comfortabel houdt.

Deze aanpak is ons minstens 150 jaar lang van dienst geweest. Maar het systeem dat ons financieel veilig hield, lijkt sinds het begin van de 21e eeuw in een waar gezondheidsrisico te zijn veranderd. Zowel Westerse als Aziatische landen zien zich nu geconfronteerd met een werkstress- en burnout-crisis die onze economieën miljarden aan dollars kost, en miljoenen werknemers blijvend beschadigt.

De moderne versie van de lopende band

Langzaam maar zeker begint het tot ons door te dringen dat we vastgelopen zijn in een systeem dat geen individuele vrijheid, onafhankelijkheid, authenticiteit en persoonlijke creativiteit toelaat… al die aspecten die zo belangrijk zijn om ons waardevol en tevreden te voelen.

Pas nu beginnen we in te zien dat we als niets meer dan productie units opgeleid en geëxploiteerd worden om onze economieën gaande te houden. We zijn volledig vervangbaar, aangezien het werk dat we doen makkelijk door anderen gedaan kan worden die precies dezelfde opleiding en werkervaring hebben.

In onze huidige maatschappij kunnen we rekenen op de hoogste levensstandaard ooit en genieten van gezond voedsel wat van over de hele wereld aangevoerd wordt, warme huizen, optimale veiligheid en de beste gezondheidszorg. Nu we dit allemaal bereikt hebben, verleggen we onze eisen en richten we ons op wat we nog niet bereikt hebben: het ontwikkelen van onze eigen unieke talenten en deze optimaal inzetten om innerlijke vervulling en ultiem geluk te vinden.

Ondanks dit inzicht zitten we nog vast in de moderne versie van de lopende band, die ons dwingt om bijna hersenloos door taken en opdrachten te ploeteren zonder precies te begrijpen voor wie we dat eigenlijk doen behalve voor anonieme aandeelhouders.

Om zo’n veilige baan te hebben, moeten we in dure steden wonen met hoge belastingen, dure huizen en dure scholen voor onze kinderen. Al hebben we een goedbetaalde baan, dan nog wordt ons zuurverdiende geld opgeslokt door de hoge kosten die inherent zijn aan het leven in een grote stad.

Kater

Dankzij deze sociale val waar we ons vrijwillig voor hebben opgegeven, voelen we ons gestrest, uitgeput, uitgehold, ontevreden en onvervuld. Om deze emotionele leegheid enigszins op te vullen, sjokken we elk weekend naar het winkelcentrum om van alles aan te schaffen, zoals dure kleren, duur audio-visueel speelgoed, dure games voor de kinderen, dure decoratiespullen voor ons huis, dure auto’s, dure boten en dure vakanties naar verre bestemmingen. We verdoven onze overwerkte hersenen met alcohol, tabak, en legale en illegale drugs.

Natuurlijk weten we allemaal dat dit slechts tijdelijke verstrooiing oplevert. Eenmaal terug op het werk zijn alle opwinding en sensaties al snel weer verdwenen, en komt de kater extra hard aan.

Wat kun jij doen aan werkstress?

Werkstress kan een ware bedreiging voor je fysieke en emotionele welzijn vormen. Het is dan ook belangrijk dat je de symptomen serieus neemt en ingrijpt als je merkt dat je intens moe bent, snel geïrriteerd raakt, je zorgen maakt of vaak wakker ligt.

Ontspan bewust

Scheepsontwerper en engineer John Bennett heeft een praktische houding aangenomen sinds hij na zijn burnout weer aan de slag is gegaan: “Ik accepteer nu dat er onbegrijpelijke dingen binnen het bedrijf plaatsvinden. Eén van mijn bazen is inmiddels met pensioen, en mijn nieuwe baas is gelukkig ervaren. Hij heeft een open mind en luistert naar mijn ideeën en zorgen.”

“Ik heb mijn verzet opgegeven tegen de in mijn ogen onzinnige beslissingen, omdat het me alleen maar uitputte en niets veranderde binnen de organisatie. Ik laat het nog steeds wel merken dat een bepaalde aanpak niet zal werken, maar verder ga ik niet meer. Ik probeer het me allemaal niet meer zo aan te trekken. Als er fouten worden gemaakt die makkelijk voorkomen hadden kunnen worden, dan vertrouw ik er nu op dat mijn collega’s het uiteindelijk wel zullen oplossen. Ik snap nu dat zij hun eigen fouten moeten maken om zich te kunnen ontwikkelen. Omdat ik aandelen heb in dit bedrijf laat ik niet alles zomaar toe! Maar ik zet nu bewust de mindfulness-principe loslaten in, en heb daardoor meer vertrouwen in de vaardigheden van mijn collega’s.”

John’s tip om burnout te voorkomen is bewust te ontspannen en open te staan voor nieuwe carrièremogelijkheden: “Nu ik burnout heb ervaren wat echt een hel was, zorg ik ervoor dat ik me in het weekend goed oplaadt, zodat ik niet weer over het randje val. Ik ga rennen, fietsen, en wijnproeven met mijn vrouw. Ik breng tijd door met mijn volwassen kinderen, en we doen regelmatig een leuke citytrip. Ik begrijp nu dat ik me bewust moet ontspannen, en het niet aan toeval moet overlaten. En in plaats van koste wat het kost vast te houden aan deze baan, kijk ik ook naar andere carrièremogelijkheden en sta ik open voor kansen op de arbeidsmarkt. Ik zie nu dat ik ander werk zou kunnen doen, en ik kan dankzij dat inzicht gelukkiger zijn.”

Zoom uit om het grotere geheel te zien

Yvonne Mol herinnert zich haar switch om werkstress radicaal uit haar leven te bannen en haar bestaan bewust opnieuw vorm te geven. “Ik werkte als fiscalist maar vond het enorm stressvol en het werk lag me niet. Dus nam ik ontslag. Veel van mijn vrienden reageerden op dezelfde manier: Ik zou dat ook wel willen, maar ik moet wel de hypotheek betalen. Ik vind dat een fascinerend maar ook triest excuus. Het doet me denken aan dat plaatje van een paard dat vastgebonden staat aan een lege emmer. Het arme dier is getraind om te denken dat hij niet vrij is om weg te lopen, terwijl — als je nuchter naar z’n situatie kijkt — hij dat natuurlijk wel degelijk kan.”

“Vrijheid is een keuze, zowel praktisch als mentaal. Ik begon mezelf te bevrijden van verwachtingen, stress en maatschappelijke ruis. Toen pas kon ik me emotioneel openstellen voor de dingen die echt belangrijk zijn in mijn leven, zoals vrij zijn om tijd te steken in de dingen die ik fijn vind om te doen, met de mensen die voor mij belangrijk zijn. Tijd is voor mij het belangrijkste in mijn leven, en ik ben enorm blij dat ik de keuze heb gemaakt om mijn eigen tijd in te delen.”

Yvonne’s tip om tot jezelf te komen als je gestrest bent, is om naar het grotere geheel te kijken. “Soms voel ik me enorm rusteloos omdat ik dan denk dat ik iets bijzonders voor de wereld moet doen. Dan helpt het me om te bedenken dat zelfs onze aarde maar een vlekje in het universum is. Dus wat maakt mij dat dan? Al zou ik in staat zijn om iets geweldigs te doen, het zou nog steeds behoorlijk onbelangrijk zijn als je het in de tijdloze afmetingen van ons universum plaatst. Dit is wat ik me voorhoud als ik me onrustig voel. Ik schrijf enorm graag, maak met liefde mooie dingen en vind het fijn om positiviteit te verspreiden… maar in het grotere geheel van het leven maakt het allemaal niet zoveel verschil. Ik voel me vrij om van het leven te genieten alsof het een muziekstuk is, en ik de componist ben, maar mijn geluk hangt niet af van een bepaald resultaat. Zolang ik anderen geen pijn doe, ben ik tevreden met mezelf. Dat vind ik een bevrijdende gedachte die de druk wegneemt om succesvol en een bijzonder persoon te moeten zijn.”

Geef vertrouwen en complimenten

Mandy Wiegman weet dat de organisatie waarvoor zij werkt de oorzaken van werkstress goed in kaart heeft gebracht, maar er nog niet aan toe is gekomen om het issue echt aan te pakken. “Toch werkt ons filiaal nu aan een Risico Inventarisatie en Evaluatie waarin stress is opgenomen en onderzocht wordt. We hebben sinds kort een nieuwe HR manager die psycho-sociale druk op de medewerkers serieus neemt, en in de nabije toekomst regels wil implementeren met een praktisch plan-van-aanpak.”

Mandy’s persoonlijke strategie om werkstress binnen de perken te houden is ‘nee’ zeggen. “Nee zeggen is heel krachtig en medewerkers accepteren het als je er goede redenen voor hebt. Ik heb ook het geluk dat mijn manager vertrouwen in mij heeft, dus ik voel me echt gewaardeerd en heb volkomen autonomie om mijn werk te doen zoals ik het wil. Dat werkt erg goed om geen stress te krijgen. Als ik wel eens gestrest ben, dan ga ik even een blokje om. Zo laat ik het letterlijk achter me. Daarnaast zorg ik er ook voor dat ik een goede werk/leven balans heb, met ruimte voor hobbies en voldoende rust.”

Voor bedrijfseigenaren en managers heeft Mandy specifiek advies om werkstress onder werknemers te voorkomen: “Wees kritisch wie je aanneemt. Zorg ervoor dat je mensen inhuurt die binnen je bedrijfsfilosofie en werkethiek passen. Als je nieuwe werknemers aanneemt, geef managers dan tijd om een band op te bouwen zodat ze weten wat hun medewerkers motiveert.

“Zorg dat werknemers geschikte taken toegewezen krijgen, zodat ze verantwoordelijkheid durven te nemen voor hun werk. Het is enorm belangrijk dat werknemers voelen dat ze het vertrouwen van de organisatie en hun managers hebben. Dat geeft hen het zelfvertrouwen om kritiek te uiten zonder de angst dat hun issues en stress-triggers weggelachen zullen worden.

“Terwijl managers vaak denken dat medewerkers er voor hen zijn, werkt het volgens mij precies andersom. Managers moeten hun medewerkers steunen en faciliteren zodat zij hun werk optimaal kunnen doen. Daarom is een goede manager empatisch. Een goede manager delegeert het werk en vertrouwt er vervolgens op dat het professioneel uitgevoerd wordt, zonder te micromanagen en medewerkers op de vingers te kijken. Een goede manager begrijpt dat het geven van waardering en complimenten essentieel zijn in het voorkomen van werkstress, en bijdragen aan tevredenheid en productiviteit.”

Werk autonoom

Elin Stonham gaat lekker trainen om werkstress onder controle te houden: “Zodra ik voel dat mijn stress-levels omhoog schieten, zorg ik extra goed voor mijn mentale gezondheid. Ik doe altijd yoga en ik ga naar de sportschool. Ik vind dat fysieke workouts goed tegen stress werken en mijn geest rustig maken. Mijn man en ik hebben sinds kort een puppy en het ontspant ons enorm om haar mee te nemen naar het strand voor een wandeling, zelfs in de winter.”

Elin’s tip om stress op het werk te voorkomen en goede resultaten te bereiken is om volgens je eigen regels te werken. “Ik werk het beste als ik alles zelf kan bepalen en niet op mijn vingers gekeken wordt. Wanneer ik thuis werk krijg ik zoveel af omdat ik thuis niet afgeleid wordt door geklets van collega’s of hun stemmingen. Ik vind het heerlijk om zelfstandig te werken. Als ik veel werk te doen heb, dan weet ik dat mijn gedisciplineerde werkhouding ervoor zorgt dat alles op tijd klaar is.”

Breng mindfulness in je leven

In haar rol als carrière-coach ziet Paola Garau hoe veel van haar cliënten hun klachten negeren en koppig door blijven ploeteren: “Werkgevers zien burnout als een symptoom van uitputting die veroorzaakt wordt door issues thuis en op het werk. Mensen lopen veel te lang door met een emotionele last, waarna ze chronische stress-klachten ontwikkelen. Maar in plaats dat ze die klachten serieus nemen, negeren ze hun gevoelens en weigeren om zich aan te passen, om het wat langzamer aan te doen, om diverse tactieken te proberen om de stress te verminderen. Dan wordt stress een medische klacht en komen er specialisten, medicatie en zelf psychotherapie bij kijken. Deze koppige doorzetters trekken hun batterij eerst volkomen leeg, om dan pas in te zien dat ze zo uitgeput zijn dat het enorm lang duurt eer ze de energie kunnen opbrengen om aan hun herstel te werken.”

Paola’s tip om stress op het werk aan te pakken is het toepassen van mindfulness. “Mindfulness is een geweldige manier om vroege stress-symptomen aan te pakken. Met mindfulness oefeningen krijg je inzicht in je eigen gedrag, waardoor je ongezonde gewoonten in kaart kunt brengen die je zo’n stress geven en je uitputten. Mindfulness leert je ook hoe je die inefficiënte gewoonten ten goede kunt keren en voorkomen dat je overspannen raakt.”

Conclusie

Werkstress is een fenomeen waar velen van ons onder lijden. Het kost de economie miljarden aan ziekteverlof-kosten en is inmiddels uitgegroeid tot een serieuze crisis. Stress heeft een vernietigend effect op ons allemaal. Het holt ons emotioneel uit, en staat niet toe dat we ons tevreden voelen met wie we werkelijk zijn. Als je onder werkstress lijdt, neem je die stress ook mee naar huis waar je onbewust de relaties met je partner en kinderen onder druk zet, omdat je nu eenmaal je frustraties en woede kwijt moet.

Zelfs als je werkstress gecompenseerd wordt met een mooi inkomen… moet je je realiseren dat geld je fysieke en emotionele schade, en aangetaste relaties, niet kan goedmaken. Uiteindelijk zul je actie moeten nemen en je omstandigheden moeten aanpassen. Begrijpen dat ook jij kunt leren genieten van het leven, is de enige manier om een nieuw pad te vinden, jezelf van chronische werkstress te bevrijden door bijvoorbeeld een burn-outcoach in te schakelen (ben je zelf een coach, dan vind je snel een nieuwe baan met behulp van vacatures voor burn-outcoaches). Geloof me, werkstress verdwijnt niet vanzelf. Je zult echt zelf moeten ingrijpen. Maar ik kan je ook verzekeren dat het beëindigen van werkstress, het opbouwen van je emotionele welzijn, het bewust praktiseren van positief denken, en het vinden van bezigheden die je gelukkig maken in plaats van uithollen, het beste is wat je voor jezelf, en je geliefden, kunt doen.

Door Marisa Garau

Wil je ook je stress verlagen? Download dan mijn gratis e-boek.

Hierin lees je alles over mijn effectieve, no-nonsense mindfulness aanpak waarmee je meer rust, balans en plezier in je leven kunt brengen.