Het kijken naar vogels en het luisteren naar hun gezang is een mooie manier om contact te maken met je omgeving en je verbonden te voelen met de natuur als geheel. Deze ervaringen zorgen voor een betere gezondheid van lichaam en geest, zo blijkt uit twee studies die vorig jaar in Scientific Reports werden gepubliceerd.

Vogels zijn bijna overal en bieden ons een directe verbinding met de natuur. Want zelfs als ze zich verbergen in bomen of struiken, kunnen we nog steeds genieten van hun vrolijke gekwetter en gezang.

"Het bijzondere aan vogelgezang is dat zelfs mensen die in dichtbevolkte steden leven en niet veel contact hebben met de natuur, het gezang van vogels associëren met een natuurlijke omgeving en zich dan beter voelen", zegt Emil Stobbe, een milieu-neurowetenschapper aan het Max Planck Instituut voor Menselijke Ontwikkeling en auteur van een van de studies.

Uit recent onderzoek blijkt dat zelfs het luisteren naar opnames van vogelgezang via een koptelefoon, negatieve gedachten vermindert.

Hoe werd het onderzoek aangepakt?

De onderzoekers vroegen aan ongeveer 1300 deelnemers om drie keer per dag informatie te verzamelen over hun omgeving en welzijn met behulp van een smartphone-app genaamd Urban Mind.

Na het analyseren van alle gegevens, ontdekten de onderzoekers een duidelijk verband tussen het zien en horen van vogels en sterk verbeterd emotioneel welzijn, zelfs toen ze andere mogelijke verklaringen in de analyses betrokken, zoals een goede opleiding, een leuk beroep en de aanwezigheid van bomen en water, die een positieve invloed hebben op onze mentale gezondheid.

Langdurig effect

Het goede gevoel bleef voortduren, zelfs uren nadat deelnemers vogels hadden gezien of gehoord. Ryan Hammoud, een promovendus aan het Institute of Psychiatry, Psychology & Neuroscience aan het King's College in London en een mede-auteur van de studie, noemt het een "duurzame link".

Het is opvallend dat het zien en horen van vogels een positief effect had op zowel gezonde als depressieve deelnemers: een extra reden om onze natuur te beschermen en de vogelstand op peil te houden, omdat vogels en hun gezang zo'n goede invloed hebben op mensen die worstelen met depressie.

Luisteren naar vogelgezang vermindert angst, depressie en paranoia

Luisteren naar vogelgezang via een koptelefoon stimuleert bepaalde neurotische paden in de hersenen die gevoelens van tevredenheid en welzijn opwekken.

Dit wees een tweede studie uit, waarmee ontdekt werd dat het luisteren naar korte, zes-minuten durende opnamen van vogelgezang gevoelens van angst, depressie en paranoia bij gezonde deelnemers verminderde.

Onderzoekers lieten 295 online deelnemers willekeurig luisteren naar opnamen van vogelgezang en verkeerslawaai. Zowel voor als na het luisteren na de opnamen moesten de deelnemers hun emotionele en cognitieve toestand meten.

Deelnemers die luisterden naar het gezang van acht soorten vogels meldden niet alleen een afname van depressieve symptomen, maar ook dat gevoelens van angst en paranoia minder intens waren geworden. De deelnemers die maar twee soorten volgengezang hadden beluisterd, meldden ook een opvallende afname van gevoelens van angst en paranoia.

Deelnemers die hadden moeten luisteren naar verkeerslawaai voelden zich echter down en verward.

Het onderzoek toont niet alleen aan dat de natuur 'genezende kwaliteiten' heeft, maar ook dat 'het leven in grote steden een negatieve invloed op ons hebben', beweert Stobbe, een auteur van de tweede studie.

Waarom de natuur en vogels ons kunnen helpen

De zogenaamde Aandachts-herstel-theorie, die ervan uitgaat dat de natuur een heilzame effect op ons heeft, stelt dat in de natuur zijn onze concentratie verbetert en de mentale vermoeidheid vermindert die samenhangt met het leven in de stad. Met natuurlijke prikkels zoals vogelgezang kunnen we ons openstellen voor wat wetenschappers 'zachte fascinatie' noemen: dit vereist aandacht maar helpt ons tegelijkertijd ook om weer emotioneel op te laden.

Ook helpen de natuur en vogelgezang ons om ons minder gestrest te voelen. Wetenschappers wisten al langer dat het doorbrengen van tijd in de natuur en in stadsparken een belangrijk effect op ons lichaam heeft, omdat het de bloeddruk en cortisolspiegels verlaagt.

Eenvoudigweg wandelen in de natuur in plaats van in een stedelijke omgeving vermindert piekeren en het herkauwen van problemen, omdat het de activiteit in een deel van de prefrontale cortex van de hersenen (waar piekeren gestimuleerd wordt) doet afnemen. Zelfs het genieten van groene landschappen op foto's heeft ook al een helend effect, omdat het de achterste cortex stimuleert waardoor gedragsmatige stressreacties afnemen.

Erop trekken om vogels te zien en te horen, heeft nog het bijkomende voordeel dat je dan meer beweegt. En beweging is goed om emotioneel gezond en sterk te blijven.

Wees mindful als je naar buiten gaat

Als je naar buiten gaat, is het makkelijk om te verzanden in gepieker en zo het vrolijke gefluit van vogels mis te lopen. Je hebt er domweg geen aandacht voor.

Om toch te profiteren van de heilzame werking van vogelgezang is het belangrijk dat je bewustzijn opbrengt voor onze vliegende vrienden die zo'n positief effect op ons hebben. Kijk eens goed om je heen om de diverse vogelsoorten te ontdekken die zich in de bomen en struiken ophouden, en elk moment in schitterend gezang uitbarsten.

Waardeer elke vogel

Veel vogels in steden hebben een slechte naam, zoals duiven, raven en eksters. Maar in de mindfulness-filosofie respecteren en waarderen we alle levende wezens: mensen, dieren, bomen en planten, ja zelfs rotsen en water.

Ik woon in Nieuw-Zeeland en hier staan veel wilde dieren op de lijst die bewust en op grote schaal in vallen gelokt worden omdat ze de inheemse vogels bedreigen. Possums, ratten, egels, hermelijnen, wezels en gewone honden en katten jagen alle op vogels, verstoren hun nesten of eten hun eieren.

Ik doe bewust niet mee aan deze bescherm-programma's maar ik saboteer deze niet. Als je foto's hebt gezien van zelfzame kiwi's die zijn doodgebeten door een loslopende hond, begrijp je wel dat we iets moeten ondernemen om de unieke vogels van Nieuw-Zeeland te beschermen.

Desondanks respecteer ik roof-dieren omdat zij vogels aanvallen om zelf te kunnen eten en hun jongen te kunnen voeden.

Als je door de stad loopt en niet veel anders ziet dan duiven, eksters en raven, besef dan dat ook deze vogels respect en waardering verdienen. Wij hebben altijd twee tot drie eksters rond ons huis. Eksters leven als stelletjes en blijven elkaar altijd trouw. Ze krijgen elk jaar één jong dat ze samen grootbrengen. Het jong vertrekt als het volwassen is om zijn eigen levenspartner te zoeken en een eigen territorium te veroveren. Ondanks dat eksters territoriaal en bazig zijn, gedogen ze alle andere vogels in onze tuin: de grote groepen kwetterende myna's, de kwetterende mussen, de dikke houtduiven die niet veel zeggen, het kingfisher-echtpaar dat altijd op de electriciteitslijn zit, de schreeuwende meeuwen, de grappige en bontgekleurde parakieten met hun scherpe gefluit, de serieus-kijkende uilen die we alleen 's nachts horen, en de reigers met hun prehistorische kraa-kraa. Alleen de valk proberen ze te verjagen, maar deze trekt zich er niets van aan en blijft meestal stoicijns rondcirkelen in zijn eigen gebied.

Door de eksters te observeren, heb ik ontdekt dat ze zichzelf 's ochtends vroeg in de boom vlakbij ons slaapkamerraam schoonmaken, waarbij ze elk veertje door hun snavel laten ritsen. Terwijl ze dat doen, babbelen ze zacht en vriendelijk met elkaar. Ook zie ik dat ze ontzettend goede ogen hebben, want terwijl ze trots door het gras stappen trekken ze om de haverklap een grote worm uit de aarde die hap-slik veroberd wordt.

Apps om de vogels in je eigen omgeving te identificeren

Om te genieten van de vogels en het vogelgezang in je omgeving kun je zelfs bepaalde vogel-apps downloaden om vogels en hun gezang te identificeren. Ook zijn er altijd vogelgroepen te vinden waarmee je op stap kunt om samen vogels te bewonderen.

Maar voor je gezondheid is het al voldoende om je bewust te zijn van de aanwezigheid van vogels, met aandacht naar hun gevlieg en gefladder te kijken, en hun gezang en gekwetter op te merken.

En als je niet elke dag naar buiten kunt, zoek dan eens online, bijvoorbeeld op Youtube, geluidsopnamen op van vogelgezang en luister er een half uurtje bewust naar. Want ook dat helpt om stress te verminderen en je een heerlijk ontspannen gevoel te creëren.