Winterdepressie is een serieuze aandoening waar maar liefst een miljoen Nederlanders elke winter opnieuw onder lijden. Toch snappen wetenschappers nog steeds niet precies waarom die melancholische gevoelens die de korte en koude dagen met zich meebrengen, bij de ene persoon wel en bij de andere persoon niet in een heuse depressie veranderen. In dit artikel lees je alles over winterdepressie: waarom winterdepressie anders is dan een winterdip, wat de kenmerken en (historische) oorzaken zijn, de fysiologie van de winterdepressie en hoe mindfulness je kan helpen om de winterdepressie snel de das om te doen.
Ik ben Marisa Garau, mindfulness-teacher, en ik ben zelf regelmatig depressief geweest tijdens de winter. Dit werd mede veroorzaakt door stress en een schildklierziekte. Sinds ik in 2006 elke-dag-mindfulness ben gaan beoefenen, is mijn winterdepressie als sneeuw voor de zon verdwenen en heb ik geen psychologen-praktijk of ziekenhuis meer van binnen gezien!
Wel heb ik sindsdien twee (inter)nationale bestsellers over mindfulness geschreven, run ik mijn website Growing Mindfulness en schrijf ik elke dag over mindfulness om het grote publiek te helpen meer innerlijke rust en focus te ervaren.
Omdat ik artikelen en advies van hoge kwaliteit bied, werken redacties van Margriet, Santé, ZiN, Nouveau, Yoga International en GezondNu graag met mij samen. Ik schrijf mijn guest posts altijd gratis omdat ik het belangrijk vind om zoveel mogelijk mensen op een laagdrempelige manier bewust te maken van praktische mindfulness oefeningen zonder dat ze daarvoor mindfulness meditatie hoeven aan te leren.
Als je dus meer wilt weten over winterdepressie en hoe mindfulness je er voorgoed vanaf kan helpen, lees mijn met zorg geschreven artikel even rustig door – het kost je ongeveer 2 minuten, maar het kan wel die dramatische verbetering in je leven betekenen waar je al zolang naar op zoek bent!
Nu even geen tijd om dit te lezen? Download dan gewoon meteen mijn nieuwste gratis e-boek en ontdek hoe mijn unieke mindfulness aanpak ook jouw leven voorgoed kan veranderen.
Wat is winterdepressie?
Winterdepressie kun je net zo goed ‘wintermysterie’ noemen. Alhoewel er veel onderzoek naar gedaan wordt, is de werkelijke oorzaak nog steeds niet wetenschappelijk vastgesteld. Winterdepressie wordt ook wel SAD genoemd: Seasonal Affective Disorder, waardoor wel vaststaat dat deze vorm van depressie een relatie heeft met de verandering van de seizoenen – en dan voornamelijk de overgang van de zomer naar de herfst.
Wetenschappers vermoeden dat chemicaliën in de hersenen, ionen in de lucht en genetische aanleg meespelen in het ontwikkelen van winterdepressie. Wat alle onderzochte personen in ieder geval gemeen hebben, is dat zij bijzonder gevoelig voor licht zijn, of preciezer gesteld: voor het gebrek aan licht.
Het verschil tussen winterdepressie en winterdip
Vaak worden deze twee aandoeningen door elkaar gehaald, en dat is niet zo verwonderlijk want er is veel overlap in de klachten. De winterdip is echter een minder heftige vorm van winterdepressie. Als je gevoelig bent voor de winterdip, dan voel je je niet lekker en ben je regelmatig down.
Maar als je lijdt aan winterdepressie, kun je haast niet functioneren: je komt ’s ochtends je bed niet uit; je hebt last van gedachten over zelfmoord; je vraagt je constant af wat de zin van het leven is; je kunt niet of nauwelijks werken. Veel mensen met winterdepressie zijn dan ook onder behandeling van een psychiater die hen met antidepressiva door de winter helpt.
De kenmerken van een winterdepressie
- Vermoeidheid en slaperigheid
- Prikkelbaarheid
- Verminderde behoefte aan sociale contacten
- Ernstige somberheid
- Het gevoel niet meer jezelf te zijn
- Grote behoefte aan comfort food
- ’s Ochtends niet uit bed kunnen komen
Het belang van licht op het juiste moment
Alfred Lewy, onderzoeker aan de universiteit van Oregon, doet al jaren onderzoek onder groepen mensen die lijden aan winterdepressie en heeft ontdekt dat zij niet alleen behoefte hebben aan licht, maar ook aan de juiste timing van licht. Dokter Lewy: “Het meest belangrijke moment is de ochtend: als de proefpersonen een week lang worden blootgesteld aan licht in de ochtend, dan voelen ze zich opmerkelijk beter.”
Het historische ontstaan van de winterdepressie
Vòòr de industriële revolutie, die vanaf 1820 plaatsvond, werkten de meeste mensen op het land. Zij pasten zich aan de seizoenen aan omdat er nog geen kunstlicht bestond en kaarsen duur waren.
In de winter, zodra de schemering inviel, hielden ze op met werken, en ’s ochtends konden zij pas weer beginnen als het licht werd. Het betekende dat zij tijdens de winterdagen minder uren actief waren en minder zware arbeid verrichtten: ze begonnen om 9 of 10 uur ’s ochtends, en hielden op om 4 uur ’s middags.
Op het land viel niet veel te doen, want het oogsten was in de zomer en de herfst afgerond en de grond moest juist ‘opladen’ om in de zaaitijd weer voldoende voedingsstoffen te kunnen bieden.
Het werk spitste zich in de donkere wintermaanden dan ook toe op het voederen van het vee (koeien hoefden in de winter niet gemolken te worden omdat ook zij hun rusttijd hadden); het pekelen van vlees; het inmaken van de in de zomer geoogste groenten en vruchten; het repareren van gereedschappen; het weven van stoffen; het herstellen van kleding.
Mensen gingen vroeg naar bed, zo rond zeven uur ’s avonds. Dan werden zij wakker om een uur of twee ’s nachts, namen warme thee en spendeerden anderhalf à twee uur bij het smeulende vuur in de open haard terwijl ze lazen, kaarten of borduurden. ’s Ochtends werden ze wakker als het licht werd… middenin de winter was dat pas rond acht uur.
De ongezonde impact van de moderne tijd
Maar de industriële revolutie veranderde ons natuurlijke ritme. Werken op het land werd grotendeels vervangen door werken in fabrieken waar de arbeiders op gezette tijden verwacht werd.
Toen men eenmaal het gaslicht had uitgevonden, was er helemaal geen houden meer aan en werkten de fabrieksarbeiders standaard van zeven uur ’s ochtends tot zeven uur ’s avonds… winter of geen winter, biologische klok of geen biologische klok.
Inmiddels ligt deze overgangsperiode ver achter ons, maar het werken op vaste tijden is wel een permanent onderdeel van ons leven geworden.
De gevolgen van ons kunstmatige leefritme
In plaats van op een natuurlijke manier wakker te worden ’s ochtends, gaat de wekker standaard om 06.00 of 07.00 uur af en moeten we ons naar ons werk haasten, welk seizoen het ook is.
En hierin schuilt het grootste probleem voor mensen die lijden aan winterdepressie.
Zij kunnen niet voldoen aan de natuurlijk vraag van hun lichaam en leven naar de seizoenen, maar moeten in de winter, voordat het licht wordt, opstaan en actief zijn. Onderzoek heeft uitgewezen dat de hersenen dan echter nog in slaaptoestand zijn, simpelweg omdat onze hersenen sinds de oertijd niet veel veranderd zijn en dus nog steeds ingesteld zijn op natuurlijk meebewegen met het opkomen en het ondergaan van de zon.
Gedwongen vroeg opstaan in de winter verstoort dus onze biologische klok en de gevolgen hiervan zijn groot. Onze fysiologie wordt geregeld door het slaaphormoon melatonine dat zorgt dat we ’s nachts tot rust kunnen komen. Als het in de winter ’s ochtends lang donker blijft, blijft ook het slaaphormoon actief. Het lichaam wil daardoor gewoon doorslapen, dat is haar natuurlijke reactie.
Ook dieren blijven ’s winters langer slapen en worden pas actief als het weer helemaal licht is. Pas als het hormoon uitwerkt doordat het buiten licht wordt, wordt het lichaam echt wakker en kun je dingen gaan ondernemen.
Vroeg opstaan afdwingen
Iedereen ervaart dit elke winterdag, als de wekker je wakker maakt op een onnatuurlijk vroeg moment in de nog donkere ochtend. Maar de meesten van ons dwingen zichzelf om meteen wakker te worden door koffie te drinken, de krant te lezen en het nieuws te checken. Ze ‘overrulen’ hun biologische klok en zetten zich al snel aan de taken die hen te wachten staan, zelfs als ze zich nog behoorlijk slaperig en vermoeid voelen.
Lijd je echter aan winterdepressie, dan laat je lichaam zich niet voor de gek houden. Je kunt ’s ochtends vroeg koffie drinken tot je een ons weegt, maar het slaaphormoon is nog steeds actief in je lichaam en zorgt er dus voor dat je je moe, slaperig en inactief voelt.
Ondanks dat de wekker je vertelt dat het tijd is om op te staan en dus te stoppen met slapen, ben je totaal niet uitgerust en zou je het liefst weer in bed kruipen. Je hebt geen concentratie en kunt beslist geen ingewikkelde taken aan.
Pas als het goed licht begint te worden, zo rond een uur of tien in de ochtend, begin je een beetje bij te komen omdat het slaaphormoon dan niet meer aangemaakt wordt en het activerende hormoon cortisol aangemaakt wordt.
Een constant gevecht tijdens de donkere wintermaanden
Je kunt je wel voorstellen dat als je maanden achtereen op zo’n onnatuurlijke manier wakker gemaakt wordt, je gehele lichamelijke en emotionele gezondheid enorm onder druk komt te staan. Het is een gevecht waar je elke dag opnieuw mee start en wat leidt tot totale uitputting.
Omdat het nog donker is, is je lichaam nog niet klaar om wakker te worden en actief te zijn, terwijl de wekker je rücksichtslos dwingt om op te staan en naar je werk te gaan.
Alhoewel veel mensen zichzelf kunnen dwingen om in het donker wakker te worden en aan de slag te gaan, zijn mensen die lijden aan winterdepressie veel gevoeliger voor de dagelijkse aanslag op hun biologische klok door het onnatuurlijke vroege opstaan tijdens de wintermaanden.
3 mindfulness-inzichten die je voorgoed zullen genezen van winterdepressie
Ik heb de meest essentiële mindfulness-inzichten voor je op een rijtje gezet, waardoor je je winterdepressie voorgoed kunt uitbannen. Ik kan je verzekeren dat deze principes werken want ik heb deze zelf toegepast en er een totaal ander leven voor teruggekregen. Let op, hier gaan we!
Mindfulness-principe 1: Beweeg mee
Negatieve gevoelens worden voor een groot deel veroorzaakt door negatieve oordelen over jezelf. Als je lijdt onder winterdepressie, dan voel je je niet bepaald optimaal en daarom geeft je jezelf er – elke dag opnieuw – flink van langs. Maar dat is helaas niet zo slim. Beweeg mee met wat je voelt, want kwaad worden gaat je nare gevoelens echt niet oplossen.
Accepteer wat je voelt, ook al is het niet fijn. Dit loslaten neemt veel spanning weg, waardoor je weer wat ruimte krijgt om jezelf (inclusief je hooggevoeligheid voor gebrek aan daglicht) te accepteren zoals je bent.
Mindfulness-principe tip 2: Wees geduldig
Je voelt je naar en ongelukkig en je weet uit ervaring dat dit de hele lange, donkere winter lang gaat duren. Verander je ‘oh nee, daar gaan we weer’-houding echter door deze depressieve periode bewust tijd te gunnen. Laat het er gewoon zijn voor zolang het er is.
Dit klinkt misschien als een te simpel advies, maar geloof me: het maakt een wereld van verschil als je je verwachtingen bijstelt. Het koesteren van verwachtingen veroorzaakt veel stress, omdat je jezelf onder druk zet.
Zodra je je verwachtingen laat gaan, en geen deadline aan je winterdepressie koppelt, zul je merken dat een groot deel van je stress en frustratie vanzelf wegvloeit.
Dit heeft merkbare gevolgen, want met minder spanning in je hoofd kunnen de processen in je lichaam ook herstellen en hun natuurlijke loop hernemen. Je zult beter slapen, minder down wakker worden en vlotter aan je dag kunnen beginnen.
Neem je dus serieus voor dat je depressieve gevoelens deze winter zo lang mogen blijven als ze willen om te voorkomen dat je extra spanning toevoegt aan je toch al gevoelige stemming.
Mindfulness-principe 3: Werk aan gezonde verandering
Mindfulness is een levensfilosofie die, als je er bewust voor kiest, je hele leven beïnvloedt. Zodra je mindfulness gaat toelaten en beoefenen, zul je jezelf en je bestaan op een meer holistische manier bekijken.
Je gaat beter voor jezelf zorgen omdat je je niet meer onbewust in allerlei stressvolle drama’s stort, je kiest voor gezonder voedsel, je gaat sporten, je investeert in relaties die je dierbaar zijn, je wordt een betere manager omdat je meer verantwoording neemt voor alles wat je zegt en doet, je ziet duidelijker dat we allen verbonden zijn en afhankelijk van de natuur en dieren om ons heen.
Met mindfulness kies je voor je eigen gezondheid in plaats van voor inkomen, status en sociaal aanzien. Dus als je last hebt van winterdepressie omdat je een baan hebt waardoor je ’s ochtends in het donker op moet staan… dan zul je gaan inzien dat die baan een doodlopende weg is die je alleen maar ziek maakt, elk jaar opnieuw.
Omdat je in alle aspecten van je leven bewuste keuzes maakt, zul je ook je ego-gedreven carrière eens goed tegen het licht houden en een gezonde afweging gaan maken: flexibel werken, voor jezelf beginnen zodat je kunt opstaan wanneer je wilt of naar een land emigreren waar de winter minder lang is.
Met mindfulness maak je gegarandeerd een einde van je winterdepressie…
Nu lach je mijn suggesties misschien schamper weg… maar als je serieus mindfulness gaat toepassen in je leven, dan kan ik je voorspellen dat ook jij zeer impactvolle, radicale veranderingen gaat doorvoeren.
Simpelweg omdat je met mindfulness inziet dat de essentie van je leven is om zelf goed in je vel te zitten, waardoor je van nut kunt zijn voor anderen. Het gaat niet werkelijk om geld verdienen, om aanzien te krijgen, om belangrijk te zijn, om de baas te kunnen spelen over anderen. Het gaat slechts om het daadwerkelijk helpen van anderen en anderen gelukkig maken – mensen, dieren, de natuur in z’n geheel.
Dit is namelijk wat uit talloze onderzoeken is gebleken: je inzetten voor het welzijn van anderen is de sleutel tot persoonlijke vervulling en een gevoel van geluk.
… want met mindfulness verandert je hele leven
Ik was vijftien jaar lang een felle carrièretijger met m’n eigen flitsende reclamebureau in Amsterdam, maar dankzij mindfulness ben ik wakker geworden en kon ik me simpelweg gaan richten op het helpen van anderen, in plaats van zinloze producten aan de man te brengen.
Ik heb inmiddels duizenden mensen in binnen- en buitenland geholpen met mijn no-nonsense aanpak van mindfulness, en ik ben daadwerkelijk met man en poezen naar een land verhuisd waar de winter minder intens is: het subtropische noorden van Nieuw-Zeeland waar de temperatuur in de winter niet onder de 15 graden daalt – we hebben dan ook geen winterjassen meer 😀
Growing Mindfulness stelt me in staat om elke ochtend, zomer of winter, op te staan wanneer mijn lichaam uitgerust is en klaar voor de dag. Nooit meer word ik ruw wakkergeblèrt door de wekker. Nooit meer sta ik met tegenzin op. Sterker nog: ’s avonds kijk ik alweer uit naar de volgende dag. Sinds mijn keuze voor mindfulness heb ik nooit meer last gehad van winterdepressie of melancholische gevoelens.
Wil je meer weten over de kracht van mindfulness? Download nu meteen mijn nieuwste e-boek wat ik je geheel gratis aanbied en waarmee je meteen meer inzicht krijgt in je winterdepressie.
Lees ook mijn uitgebreide artikel om de winterdip tegen te gaan:
Winterdip? 4 eenvoudige stappen om je snel beter te voelen
Succes!
Marisa ×
