Een tijdje geleden zag ik een documentaire over een man die in de oorlog in Afghanistan had gevochten. Hij leed aan post traumatic stress disorder en had ernstige nachtmerries. Deze oorlogsveteraan had een lieve vrouw en kinderen, en een speciaal getrainde hond die hem 's nachts wakker maakte als hij een nachtmerrie dreigde te ervaren.

Pijnlijk

Ondanks dat dit een goede man was die zich zeer moedig in levensgevaarlijke situaties had getoond, kon ik geen medeleven opbrengen voor zijn PTSD... Want al snel bleek dat deze man totaal aangestuurd werd door een bijzonder dominant ego – tot pijnlijke ontbering van zijn vrouw en jonge kinderen.

Roet in het eten

In de documentaire reed het gezin blij naar een mooi park om daar een wandeling te maken. Helaas... het ego zag al snel een mooie kans om roet in het eten te gooien en het uitstapje te verzieken. Want langs struiken wandelen… (dit was een park met alleen maar struiken en bomen) was volgens het ego levensgevaarlijk omdat die situatie geen overzicht en bescherming bood tegen een eventuele verrassingsaanval. Huh? Een verrassingsaanval in vredig Nederland op een zomers dag? Maar omdat de man niets over de werking van het ego wist, luisterde hij vol ontzag naar de waarschuwende stem in zijn hoofd, en terwijl het angstzweet hem uitbrak besloot hij de ‘wijze’ raad van zijn ego op te volgen in plaats van rustig en nuchter te blijven en geen drama toe te voegen – wat we met mindfulness leren.

Monddood

En dus sjokten de kinderen en hond stil en gedesillusioneerd terug naar de auto, en kropen met de staart tussen de benen achterin. De moeder, die helaas ook niets over de werking van het ego wist, klopte de man vol warm ontzag op de arm, volledig monddood gemaakt door het vreselijke trauma wat geen tegenspraak duldde.

Privé-publiekje

Het ego van de man had (gesteund door lijvige psychiatrische rapporten die de onwrikbare diagnose zwart-op-wit hadden bevestigd) het trauma tot een Grieks drama verheven. Het reduceerde de kinderen tot een soort privé-publiekje dat met elk zucht of frons van papa gedwongen was alle bezigheden te staken en met een mengeling van respect en angst toe te kijken terwijl hij zijn zielige act opvoerde. Je snapt dat dit natuurlijk niet zomaar eens een keertje gebeurde… maar dat het ego dit flauwe toneelstukje te pas en te onpas tevoorschijn trok.

Comfortabel gewapend met een heuse ernstige aandoening waarvan nooit niemand het lef zou hebben om ertegenin te gaan, dicteerde dit overactieve ego dat het gezinsleven om hem en hem alleen moest draaien.

Nobel

Niet alleen de man werd volledig gedomineerd door het ego. Ook zijn vrouw leed onder haar ego die haar echtgenoot's drama dankbaar uitvergrootte omdat het zo onweerstaanbaar nobel is als je een getraumatiseerde oorlogsheld verzorgt.

Bittere pil

Wat mij zoveel pijn deed, was de observatie dat de twee kinderen en de hulpvaardige hond er niet zo best aan toe waren. Zij waren stil, teruggetrokken, bang en achterdochtig. Als er al iets ‘leuks’ op de planning stond, zoals een ontspannen wandeling in een park, dan wisten ze van tevoren dat vader’s trauma onherroepelijk zou opspelen en ze de zoveelste bittere pil te slikken zouden krijgen.

Drama

Maar de ouders zagen niet hoe zij hun kinderen keer op keer teleurstelden en hoe hun gezin onder hun gedrag leed. Zij gingen totaal op in hun eigen toneelstuk en konden, daar in de lichtbundel van de felle podiumlampen die het drama extra dimensie gaf, niet veel meer van hun kinderen onderscheiden dan wat vage silhouetten, weggedrukt in de donkere schaduwen van het benauwd-duistere privé-theatertje van hun gezinsleven.

Omarmt

Ik twijfel totaal niet aan de ernst van het trauma van deze man. Hij heeft verschrikkelijke dingen gezien en meegemaakt. Maar het is duidelijk dat zo'n trauma omarmt kan worden door een ego dat er vervolgens mee op de loop gaat. En dat gaat onherroepelijk ten koste van het welzijn van anderen... en uiteindelijk ook van het welzijn van de eigenaar van dat ego, want de man zelf was er vanzelfsprekend ook slecht aan toe.

Een trauma is al erg genoeg. Sta niet toe dat het ego het kidnapt en zo je geliefden in een verdom-hoekje drukt.

Kritische vragen

Als jij merkt dat ook jij vastzit in de klauwen van een traumatische gebeurtenis uit het verleden, is het goed om jezelf een paar kritische vragen te stellen:

  • Wil ik dit trauma zoveel blijvende invloed geven... dat het de rest van mijn leven zal overschaduwen?
  • Wil ik zo aan dit trauma vasthouden en erin zwelgen... dat ik er onmogelijk van kan genezen?
  • Wil ik dit trauma dusdanig laten dooretteren dat het, als een onzichtbaar virus, alles en iedereen aantast?
  • Of wil ik van deze ervaring leren en er sterker uitkomen?

Elk trauma verdient aandacht en respect. Maar zet het niet op een troon in het midden van je woonkamer. Verhef het niet tot een Grieks drama wat zich elk moment van de dag moet afspelen.

Draaideur-toneelstuk

Als het ego je aanspoort om wéér die toneellampen aan te switchen en het podium op te kruipen, wees dan sterk en ga met al je kracht tegen die aandrang in. Zeg tegen je ego:

  • Nee, dat pad gaan we niet meer op.
  • Ja, het was erg wat ik heb meegemaakt.
  • Maar alle mensen maken traumatische dingen mee, zoals oorlog, honger, misbruik, verraad, het verlies van een dierbare. Het hoort bij het leven. Het is feitelijk niets bijzonders.
  • Ik stap nu bewust uit dit draaideur-toneelstuk.

Slachtofferrol

Je hoeft je trauma niet te ontkennen. Maar je hoeft het ook niet te blijven voeden, alleen maar omdat het ego opleeft van die heerlijke slachtofferrol. Blijven hangen in je verdriet brengt uiteindelijk alleen maar meer pijn, angst en trauma. Het kan niets oplossen.

Valse vriend

Het vereist moed om je eigen trauma los te laten. Want laten we eerlijk zijn: het is een soort vriend geworden. Een valse vriend… maar toch. Wie ben je eigenlijk zonder je trauma? Als je niet meer zielig bent… ben je dan nog wel interessant?

Huhmmm... ja! Als je leert van je trauma, ben je vele malen interessanter — en geduldiger, zachter, hartelijker en wijzer — dan wanneer je er hulpeloos in blijft hangen. Pas wanneer je je door het trauma heen vecht, kun je er sterker uitkomen.

Van mij naar wij

De les die elk trauma in zich meedraagt, is:

Wat ons mensen gelukkig maakt, is het gelukkig maken van degenen die we lief hebben: onze geliefden, onze huisdieren, en de natuur als geheel.

We kunnen onszelf niet rechtstreeks gelukkig maken. 

Willen we zelf tevredenheid en vreugde ervaren, dan moeten we anderen helpen om vreugde te ervaren.

Willen we onszelf helen van trauma, dan moeten we ons losmaken uit de zuigend kracht van het ego, en ons richten op het welzijn van anderen. Van mij naar wij... het is niet voor niets dat dit de kern van de mindfulness-filosofie is.

Helend proces

Om dit helende proces vandaag nog op te starten, wil ik je aansporen om te kijken naar alle mensen en dieren in je leven nu: je fijne kinderen, je lieve partner, je trouwe huisdieren, je toffe vrienden, je gezellige collega’s.

Ga bewust in tegen de egocentrische eisen van het ego, pak dat podiumlicht en schijn het op de mensen om je heen, zodat je hen kan zien en kan begrijpen wat zij nodig hebben.

Richt je op hun welzijn… dan zul je merken dat je dit de poort is tot het transformeren van je eigen pijn en verdriet, waarna emotionele heling je beloning zal zijn.