Waarom dankbaarheid belangrijk is voor je emotionele gezondheid

Dankbaarheid lijkt misschien een oubollig begrip dat geen plek meer heeft in onze high-tech maatschappij. Toch begint dankbaarheid steeds meer terrein te winnen, omdat we merken dat het ons een goed gevoel geeft. Talloze wetenschappelijke onderzoeken hebben inmiddels aangetoond dat dankbaarheid ons gezond en weerbaar houdt. De hoogste tijd dus om dankbaarheid in het zonnetje te zetten!

Wat is dankbaarheid precies?

Dankbaarheid is het tot uiting brengen van waardering voor wat het leven je schenkt. Het heeft niets met monetaire waarde te maken, maar is daarentegen een spontaan gevoel, geboren uit innerlijke hartelijkheid. Geliefde voorwerpen en gunstige omstandigheden kunnen gevoelens van dankbaarheid en geluk oproepen, maar als sociale dieren zijn we vooral dankbaar voor liefdevolle relaties.

Waarom is dankbaarheid belangrijk?

Uit psychologisch onderzoek is gebleken dat dankbaarheid een positieve invloed heeft op het ervaren van geluk en de emotionele verbinding met anderen. Daarbij hebben meerdere studies aangetoond dat dankbaarheid ook je fysieke en fysiologische gezondheid op peil houdt.

Dankbaarheid:

• verbetert je stemming
• spoort je aan om goed voor jezelf te zorgen
• verlaagt hoge bloeddruk
• zorgt voor diepere slaap
• verhoogt je emotionele flexibiliteit en weerbaarheid
• geeft je een positieve inslag, waardoor meer mensen je waarderen

Wetenschappelijk bewijs

De 2000 jaar oude mindfulness-filosofie heeft geen moderne wetenschappelijke onderzoeken nodig om in te zien dat dankbaarheid een zeer krachtige manier is om ons welzijn te bevorderen. Deze oeroude wijsheid wordt nu bevestigd door de huidige wetenschap:

• Mensen met een hartaandoening of immuniteit-aandoeningen verbeteren hun gezondheid als ze dankbaarheid praktiseren
• Tieners die dankbaarheid voelen, grijpen minder snel naar dank en drugs
• Mensen die dankbaar zijn hebben meer zelf-controle, wat helpt om gezond te eten, minder te stressen, en te stoppen met roken en drinken
• Dankbaarheid vermindert slapeloosheid en depressie, terwijl het gevoelens van geluk en tevredenheid doet toenemen
• Inzien wat er allemaal goed is in je leven heeft een positieve invloed op je zelfvertrouwen

Maar hoe werkt dankbaarheid?

Om de positieve effecten van dankbaarheid te kunnen begrijpen, moeten we eerst even terug naar een constant negatieve invloed in ons leven: het ego.

Wij mensen zijn de enige diersoort die een ego hebben. Het ego huist in onze ratio, en je herkent ‘m aan die alsmaar kletsende stem in je hoofd. Het is de taak van het ego om je te wijzen op potentieel gevaar en bedreigingen. Om dit goed te kunnen uitvoeren, oordeelt het ego over elk aspect van je leven, zodat hij de wereld om je heen kan vereenvoudigen en je beschermen.

Het ego heeft totaal geen nuance, omdat het je in geval van brand of geweld snel moet kunnen overtuigen dat wegrennen de veiligste optie is. Een grote vent die je in een donkere steeg tegemoet loopt, wordt dan ook niet eerlijk beoordeeld op zijn goede en minder aantrekkelijke eigenschappen, maar direct als ’slecht’ en ‘levensgevaarlijk’ bestempeld, zodat je —nog voor je kunt nadenken of twijfelen — omkeert en wegvlucht.

Ondanks dat het ego een beschermende taak heeft, moet je oppassen dat het ego niet teveel speelruimte krijgt. Want een ego dat niet beteugeld wordt, gaat steeds harder en hysterischer waarschuwen, zelfs voor dingen, mensen en omstandigheden die niet gevaarlijk zijn. Een losbandig ego dat de vrijheid krijgt om geheel zijn eigen gang te gaan, wordt overheersend. Met zo’n overactief ego kleurt je hele wereld donkergrijs, omdat het ego immers overal ‘gevaar’ ziet. Het ego dringt je dan de hele dag door negatieve oordelen op en zorgt ervoor dat je voortdurend in opperste staat van paraatheid bent — terwijl er geen enkel gevaar is. Enkele voorbeelden van een overactief ego zijn: angst om naar buiten te gaan; willekeurige paniekaanvallen; geen nieuwe contacten aangaan omdat je bang bent voor afkeuring; altijd maar ‘ja’ zeggen terwijl je ‘nee’ bedoelt; hyperventilatie terwijl je gewoon veilig thuis zit; keihard werken en toch nog ontevreden zijn over je eigen prestaties.

Het gevaar van een losgeslagen ego is dat je bedolven wordt onder negativiteit. Dit leidt onherroepelijk tot chronische stress, angst, paniekaanvallen, depressie en burnout.

De power van mindfulness

Met mindfulness leer je dat overijverige ego in bedwang te krijgen, zodat je een gezonde blik op de wereld houdt: niet zwart-wit, maar full-colour met alle goede en minder goede dingen die het leven nu eenmaal met zich meebrengt.

Er zijn diverse krachtige houdingen die je helpen om het ego binnen de perken te houden en te voorkomen dat je alles in een negatief licht gaat zien:

• acceptatie
• niet-oordelen
• niet-streven
• geduld
• opnieuw beginnen
• loslaten
• vertrouwen
• integriteit
• bescheidenheid
• medeleven
• dankbaarheid

De mindfulness-houdingen werken individueel op je gemoed, maar beïnvloeden elkaar ook onderling. Hoe meer houdingen je praktiseert, hoe beter je je zult voelen: innerlijk rustig, opgeruimd, positief, vol vertrouwen. En hoe beter je je voelt, hoe makkelijker het is om andere houdingen uit te proberen en toe te voegen. Ben je bedreven geraakt in acceptatie, geduld en vertrouwen, dan is het makkelijk om er ook loslaten en medeleven aan toe te voegen.

Dankbaarheid versus ego

Met het praktiseren van dankbaarheid beperk je de invloed van het ego op een effectieve manier. Want het ego leeft niet in een wereld van dankbaarheid, maar in een wereld van afgunst en tekorten. Het ego zal je niet wijzen op alles wat er goed is in je leven, maar je in plaats daarvan inpeperen wat je allemaal mist in je leven, wat er allemaal fout is, en dat jij een zielig slachtoffer bent van een onoprecht universum.

Natuurlijk helpt dit je niet. Het helpt niet om zielig in een hoekje te gaan zitten mokken over alles wat je zo jammerlijk bent misgelopen terwijl anderen alles in overvloed hebben, arme jij!

Toch wil het ego je dit doen geloven. Hij heeft immers macht over jou als jij ziek, zwak en zielig bent. En zo is hoe het ego het graag ziet: dat jij zijn machteloze slaaf bent.

Je begrijpt vast wel hoe je leven er dan uitziet: altijd klagen, altijd negatief zijn, altijd afgunst voelen. Feitelijk is dit geen leven. Zo kun je niet leven, en daardoor is het risico op mentale en fysieke aandoeningen dan ook groot.

Met dankbaarheid ga je dwars tegen dit nare scenario in. Wat je ego je ook probeert in te fluisteren aan negatieve ideeën… met dankbaarheid ga je daar bewust tegenin.

Dankbaarheid is een zeer sterke mindfulness-houding die de nae spelletjes van het ego ondermijnt, en je gezond en sterk houdt.

Want met dankbaarheid:

• hoef je niet afgunstig te zijn… je bent immers dankbaar voor alles wat je hebt
• hoef je niet onzeker over jezelf te zijn… je bent immers dankbaar voor je talenten en positieve eigenschappen
• hoef je niet jaloers te zijn… je bent immers dankbaar voor de mooie relaties die je gegund zijn en je leven met liefde en oprechte aandacht vullen
• hoef je niet bang te zijn dat je tekort komt… je bent immers dankbaar voor al het goede wat elke dag op je pad komt

Met dankbaarheid bezie je het leven en alle dingen die je gebeuren vanuit een positieve invalshoek.

Niet ontkennen

Dankbaarheid betekent niet dat je de hele dag met een roze bril oploopt, en weigert te zien dat het leven soms ook gewoon pijn doet. Dankbaarheid is dankbaarheid voor al het goede… niet ontkenning dat er ook slechte dingen gebeuren. Met mindfulness omarm je het hele leven: alle goede en slechte dingen. Want slechte dingen hebben vaak goede gevolgen, omdat je door tegenslag sterker en weerbaarder wordt, en beter voor jezelf leert te zorgen of op te komen. Met mindfulness praktiseer je bewust-zijn van alles wat het leven biedt, wat betekent dat je negatieve gebeurtenissen niet wegdrukt maar rustig onderkent, en er dan mee aan de slag gaat.

Hoe praktiseer je dankbaarheid als het leven tegenzit?

Stel dat je ziek wordt, en in het ziekenhuis terechtkomt. Waarom zou je dan dankbaar zijn? Het lijkt moeilijk om dan dankbaarheid in te zetten, maar toch kan het. Natuurlijk, ziek-zijn is niet leuk, en het zal het uiterste van je krachten vereisen. Toch kun je dankbaar zijn voor het feit dat je zieke lichaam je waarschuwde dat er iets mis was, door pijn en ongemak aan je door te geven. Door die constante pijn raakte je gealarmeerd, en ben je naar de dokter gegaan. Daardoor kon de arts ingrijpen en erger voorkomen. Wees dus dankbaar voor de intelligentie van je lichaam om je te waarschuwen. Vaak waarschuwt je trouwe lichaam direct… alleen hebben wij de neiging om dat de eerste tijd flink te negeren en dapper door te ploegen, met pijn en al. Bedank je lichaam voor haar goede zorgen, en realiseer je dat jij (of liever: het ego) koppig was en te lang bent doorgelopen.

Eenmaal in het ziekenhuis kun je dankbaar zijn voor alle goede zorgen. Je artsen en verplegers hebben minstens 8 lange jaren (!!) gestudeerd, en daarna jarenlang keihard gewerkt om hun kennis en ervaring te vergroten. Nu stellen zij al die kennis en ervaring aan jou ter beschikking, wow! We vinden het heel gewoon dat we geholpen worden als we ziek zijn, we hebben daar toch verdorie recht op? Ja, zo kun je het ook zien. Maar zo’n houding gaat je niet helpen snel te herstellen. Het komt voort uit het ego dat boos en verongelijkt is, en meent overal recht op te hebben. Als je er goed over nadenkt, over de opoffering van de artsen en verplegers om jou met hun kennis te kunnen helpen, is dat heel bijzonder. Het is een uitstekende reden om dankbaar voor te zijn. Als je dankbaar bent voor hun goede zorgen, zullen zij je extra graag willen helpen. Want niemand heeft zin in zeurders en mensen die menen overal recht op te hebben. Maar we lopen wel allemaal graag een stap harder voor mensen die ons waarderen en dankbaar zijn voor wat we doen.

Kortom: in alle schijnbaar negatieve gebeurtenissen in ons leven kunnen we positieve kanten zien — zonder de pijn van die ervaringen te ontkennen.

Andere manieren om te profiteren van dankbaarheid

Houd een dankbaarheidsdagboek bij
Schrijf elke avond op voor welke gebeurtenissen van die dag je dankbaar bent, zoals die lekkere kop koffie die je partner voor je zette; dat compliment van je collega; de zon die uitbundig scheen; de vogels die je in het park hoorde fluiten. Met een dagboek ontwikkel je de gewoonte om de hele dag door alert te zijn op gebeurtenissen die dankbaarheid verdienen, waardoor je steeds meer positieve gedachten aanmaakt en je je steeds prettiger en in balans voelt.

Leer jezelf aan om dankjewel te zeggen
Probeer de hele dag door situaties te herkennen waarbij je iemand kunt bedanken. Dit moet je niet overdrijven, en je moet het echt menen. Als je iemand bedankt, kijk deze persoon dan bewust even aan: erken zijn of haar aanwezigheid. Dit doe je niet alleen voor die ander, maar ook voor jezelf, omdat het waardigheid toevoegt aan je bedankje.

Kies een fysieke reminder
Om je te herinneren aan dankbaarheid, kun je een fysiek object bij je dragen dat je eraan herinnert om dankbaar te zijn. Elke keer als je die foto of dat objectje ziet, voel je dankbaarheid en weet je dat je die dankbaarheid ook kunt uiten naar de mensen en dieren om je heen.

Dankbaar voor je lichaam
Kijk eens naar je eigen lichaam en bepaal of er lichaamsdelen zijn waar je dankbaar voor kunt zijn. Bedankt dat lichaamsdeel voor alles wat het voor je doet, elke dag, de hele dag door.

Schrijf een bedank-brief
Als je dankbaar bent voor iemand in je leven, schrijf dat dan eens op. Je hoeft de brief niet te versturen… maar het mag natuurlijk wel. De oefening om je dankbaarheid te uiten maakt je emotioneel sterk en verdiept je dankbaarheid-gewoonte. Als je besluit de brief of dat mailtje te versturen, verwacht dan niet dat je een positieve reactie terugkrijgt. Stuur je dankbaarheid de wereld in, en laat verwachtingen los. Dit doe je voor jezelf, voor jou beoefening. Wat die ander ervan vindt, is zijn of haar zaak, niet de jouwe. Houd er rekening dat niet iedereen om kan gaan met dankbaarheid en dat je zelfs een negatieve reactie kunt krijgen. Hoe dan ook: jij hebt je dankbaarheid geuit en dat was je oefening, wees dan ook trots op jezelf.

Oefen dankbaarheid met anderen
Binnen je gezin kun je dankbaarheid oefenen door je kinderen te vragen waar ze dankbaar voor zijn. Dring dit echter niet op. Als jij zo nu en dan laat vallen waar je dankbaar voor bent, dan geeft dat je kinderen in ieder geval het signaal dat dankbaarheid iets normaals is wat je gewoon aan elkaar mag uiten.

Denk aan inspiratie-bronnen
Wie heeft jou geïnspireerd om te doen wat je nu doet? Wie was je voorbeeld toen je opgroeide, of toen je studeerde? Waarom hadden deze mensen zo’n invloed op je? Kun je een paar van hun karaktertrekken cultiveren en zo zelf ook een voorbeeld voor anderen zijn?

Wat als…?
Bedenk eens een paar scenario’s die jouw leven anders hadden vormgegeven.

• Wat als je niet in een veilig gezin was opgegroeid?
• Wat als je niet die oma of oom had gehad waar je altijd terecht kon met je problemen?
• Wat als je niet had kunnen studeren?
• Wat als je je huidige levenspartner niet had ontmoet waar je het zo fijn mee hebt?
• Wat als je niet in die succesvolle carrière gerold was die je financiële zekerheid geeft?
• Wat als je niet je hond had gekregen, die je nu zoveel plezier geeft?
• Wat als je niet gezond was?

Bedenk dat je leven heel anders had kunnen lopen en wees dankbaar voor alle goede dingen die op je pad zijn gekomen.